راه سخن

سپهری‌ست فردوسی بی‌همال
که خورشید فکرش نبیند زوال

به هر ره نوند سخن تاخته است
سخن را خدایی نوا ساخته است

چو خواهد که بر خامه چستی دهد
دو تن را بلندی و پستی دهد

بدین‌سان به پیکار نر اژدها
دهد رستم خویشتن را بها

«ببینم تا اسب اسفندیار
سوی آخور آید همی بی‌سوار

و یا باره‌ی رستم جنگجوی
به ایوان نهد بی‌خداوند روی»

ولی چون نکرده است دانای راد
به بد،نام شه‌زاده و شاه یاد

همان گفته آنجا به کار آورد
که از گفتِ اسفندیار آورد

*          *          *

چون در خودستایی سخن پرورد
سخن از بلند آسمان بگذرد

به گیتی چنین سخته آهنگ نیست
سرودی بدین گونه بآهنگ نیست

«ببینی کنون تیر گشتاسبی
دل شیر و پیکان لهراسبی

چنانت بدوزم همه تن به تیر
که از زابلستان برآید نفیر»

*          *          *

چو از نامجویی زند داستان

سخن را به جایی کشاند عنان

که بهر یکی تازیانه به جنگ
شود کشته بهرام با فر و هنگ

بدین گوهری گفته دستان زند
سخن را چو خورشید رخشان کند

«دوان رفت بهرام پیش پدر
کی ای باب نام‌آور پر هنر

بدانگه که آن تاج برداشتم
به نیزه به ابر اندر افراشتم

یکی تازیانه در آن رزمگاه
ز من گم شده‌ست از پی تاج شاه

نبشته بر آن چرم نام من است
سپهدار ترکان بگیرد به دست

شناسد مرا ننگ باشد ازین
وزین ننگ نامم فتد بر زمین

شوم زود و تازانه باز آورم
و یا سر به کوشش به گاز آورم

جوانی و بی‌باکی و پر دلی
به هم ناید این هر سه با عاقلی»

*          *          *

چو نومید گردد ز روزبهی
کند مویه بر سوک شاهنشهی

زاورند دیرینه سازد سخن
به یاد آورد روزگار کهن

سخن بسته بر رستم جنگجوی
بدین‌گونه گوید ز گفتار اوی

به کریاس گفت ای سرای امید
خنک روز کاندر تو بد جمشید¹

به گاه فریدون همایون بدی
زمان منوچهر میمون بدی

خجسته بدی درگه کی‌قباد
کزو گشت گیتی همه پر ز داد

چه فرخ بدی گاه کاوس‌کی
همان روز کی‌خسرو نیک‌پی»

چو بیند وطن را ز دشمن زبون
سخن آفرین با دلی پر ز خون

سرودی بدین‌سان رساند به گوش
مگر خون ایرانی آید به جوش

«جهان پر ز بدخواه و پر دشمن است
همه مرز ما جای اهریمن است

نه هنگام آرام و آسایش است
نه روز درنگست و آرایش است

دریغ است ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود

همه جای جنگی سواران بدی
نشستنگه شهریاران بدی»

1-ظاهرا قصیده‌ی طاق کسرای خاقانی از این ابیات ملهم شده است.

.

.

( دیوان267/70 )